تاثیر فواصل آبپاش ها بر یکنواختی، رواناب و نفوذ در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت

چکیده استفاده از روش های سنتی آبیاری در مزارع علاوه بر هدر رفتن آب از طریق فرونشت عمقی و رواناب سطحی، باعث آبیاری غیر یکنواخت در طول مزرعه و شستشوی مواد غذایی از محیط ریشه می گردد. درصورتی که استفاده از روش های نوین آبیاری از جمله روش های آبیاری تحت فشار در صورتی که درست طراحی و مدیریت شوند، باعث کاهش هدر رفت آب و افزایش یکنواختی آبیاری در طول مزرعه خواهد شد. این مطالعه در سال 1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان، استان همدان، جهت بررسی اثر فواصل آبپاش ها بر یکنواختی توزیع آب، رواناب و نفوذ انجام شد. به منظور هر چه بهتر شدن نتایج آزمایش ها، سیستم آبیاری بارانی آزمایشی به نحوی طراحی و اجرا گردید که تمام فواصل مورد نظر آبپاش ها در یک مزرعه مورد آزمایش قرار گیرند. خاک مزرعه آزمایشی لوم رسی بود و آزمایش ها برای سه فاصله مختلف آبپاش ها شامل 27×27 متر، 24×24 متر و 21×21 متر و سه نوع آبپاش saroo، ambo و proot انجام شدند. فشار کارکرد آبپاش ها در تمامی آزمایش ها 4 اتمسفر بود. نتایج نشان داد که در آبپاش saroo بیشترین مقادیر ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد آب بترتیب مربوط به فواصل آبپاش های 24×24 متر، 24×24 متر و 21×21 متر می باشند. در آبپاش ambo بیشترین مقادیر پارامتر های مذکور در فاصله آبپاش های 24×24 متر بدست آمدند. در آبپاش proot بیشترین مقادیر پارامترهای فوق در فاصله آبپاش های 21×21 متر بدست آمدند. نتایج مقایسه آبپاش های فوق نشان داد که در فاصله آبپاش های 21×21 متر، بیشترین مقادیر ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد آب مربوط به آبپاشproot می باشند. این مقادیر بترتیب عبارت بودند از 3/86، 8/79 و 7/77 درصد. در فاصله آبپاش های 24×24 متر، بیشترین مقادیر ضریب یکنواختی و یکنواختی توزیع آب مربوط به آبپاش proot بودند، اما در این فاصله آبپاش ها بیشترین مقدار راندمان کاربرد آب برای آبپاشambo بدست آمد. در فاصله آبپاش های 27×27 متر، بیشترین مقادیر ضریب یکنواختی و یکنواختی توزیع آب مربوط به آبپاش proot بودند، اما در این فاصله آبپاش ها بیشترین مقدار راندمان کاربرد آب برای آبپاش ambo بدست آمد. نتایج بدست آمده از آزمایش های رواناب و نفوذ برای آبپاش saroo نشان داد که کاهش فواصل آبپاش ها از 27×27 متر به 21×21 متر باعث افزایش 9/10 درصد در میزان رواناب و کاهش 12/13 درصد در میزان نفوذ آب به خاک می گردد. یک برنامه کامپیوتری توسط نرم افزار matlab برای شبیه سازی الگوی پخش آب برای فواصل مختلف آبپاش ها با استفاده از داده های توزیع آب اطراف یک آبپاش منفرد، نوشته شد. خروجی های این برنامه شامل ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد آب برای فواصل مختلف آبپاش ها بود. نتایج بدست آمده از برنامه کامپیوتری، با داده های اندازه گیری شده صحرایی مطابقت خوبی داشتند و مدل قادر بود با دقت بالایی ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد آب برای فواصل مختلف آبپاش ها را پیش بینی کند. استفاده از آبپاش proot با فاصله 21×21 متر برای آبپاش ها برای منطقه مورد مطالعه به منظور بهبود ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان کاربرد آب توصیه می شود. کلمات کلیدی: آبیاری بارانی، ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع، راندمان کاربرد، رواناب، نفوذ